Şili

Şili Hakkında

Şili (İspanyolca: Chile (yardım·bilgi)), resmî adıyla Şili Cumhuriyeti, Güney Amerika'da bir ülkedir. Doğuda And Dağları ile batıda Büyük Okyanus arasında ince uzun bir şerit şeklindedir. Yüzölçümü 756.096 km² ve nüfusu 2017 itibarıyla 17,5 milyondur.[1] Başkenti ve en büyük şehri Santiago, resmî dili İspanyolcadır.

Şili kuzeyde Peru, kuzeydoğuda Bolivya, doğuda Arjantin ve güneyde Drake Boğazı ile sınırlandırılmıştır. Okyanusya'daki Juan Fernández, Isla Salas y Gómez, Desventuradas ve Paskalya adaları Şili'ye bağlıdır. Ayrıca Şili Antarktika Bölgesi adı altında Antarktika'nın 1,25 milyon km²'lik bölümünde hak iddia etmektedir.[not 1]

İspanya 16. yüzyıl ortalarında İnka egemenliğini sonlandırarak bölgeyi ele geçirdi ve kolonileştirdi, ancak bugün ülkenin güney-orta bölümünde yaşayan Mapuçeleri köleleştirmeyi başaramadı. 1818'de İspanya'dan bağımsızlığını ilan eden Şili, 1830'larda görece istikrarlı otoriter bir cumhuriyete dönüştü. 1880'lerde Mapuçe direnişinin kırılması ve Pasifik Savaşı'nda (1879-83) Bolivya ve Peru'nun yenilmesi 19. yüzyılda toprak ve ekonomi bakımından büyük genişlemelere yol açtı. 1960'lı ve 70'li yıllarda Şili sert siyasî kutuplaşma ve kargaşa dönemine girdi. Gerilim demokratik yollarla iktidara gelen Salvador Allende'nin sol hükûmetinin 1973'te bir askerî darbeyle devrilmesiyle sonuçlandı ve ülke 16 yıl boyunca 3000'den fazla ölü veya kayıptan sorumlu olan Augusto Pinochet'nin sağ askerî diktatörlüğüyle yönetildi.[5] Rejim 1988 yılında yapılan bir referandumun ardından 1990'da sona erdi ve merkez sol koalisyon 2010 yılına kadar iktidarda kaldı.

Şili, Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli bir ülke olarak tanımlanmaktadır ve yaşam kalitesi üst düzeydedir.[5][6] Güney Amerika'nın sosyoekonomik açıdan en istikrarlı ve müreffeh ülkelerinden biridir; rekabetçi ekonomi, kişi başına gelir, küreselleşme, barışçıllık, ekonomik özgürlük ve düşük yolsuzluk algısı sıralamalarında Latin Amerika ülkeleri arasında lider konumundadır.[7] Ayrıca sürdürülebilir devlet ve demokratik gelişmişlik alanlarında bölgesinde üst sıralardadır.[8] Kanada'nın ardından Amerika kıtasının en düşük cinayet oranlarına sahiptir. Şili Birleşmiş Milletler, Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu ve Pasifik İttifakı'nın kurucu üyesidir, 2010 yılında da OECD'ye katılmıştır.


Günlük Plan

1. Plaza de Armas

Ülkenin başkenti olan Santiago‘ya yolunuz düşerse şehrin ana meydanı olarak bilinen Plaza de Armas‘a mutlaka uğrayın. Şehrin en hareketli ve kalabalık yerlerinden biri olarak öne çıkan bu meydan, Santiago’ya gelenlerin buluşma noktası olan bu meydan çevresinde ihtiyaç duyduğunuz her şeyi bulabilirsiniz.

2. Catedral Metropolitana de Santiago

Catedral Metropolitana de Santiago (Santiago Katedrali), tarihi dokusu ve ihtişamlı mimarisiyle Şili’nin önde gelen yapılarından biri. 1748 – 1800 yılları arasında inşa edilen bu ibadethaneyi gezmek isteyenlerden herhangi bir ücret istenmiyor. Günümüzde hala ibadete açık olan bu yapı her gün yüzlerce ziyaretçiyi ağırlıyor.

3. San Cristóbal Tepesi 

Eğer şehir manzarası izlemeyi ve bu eşsiz anları fotoğraf karelerinde ölümsüzleştirmeyi seviyorsanız San Cristóbal Tepesi‘ni mutlaka ziyaret etmelisiniz. Görenleri kendine hayran bırakan büyüleyici manzarasıyla ünlenen bu tepenin yanı sıra Santiago’nun ilk kurulduğu yerleşim yeri olan Santa Lucía Tepesi de ülkede manzara keyfi yaşattıran noktalardan.

4. Atacama Çölü

Biraz macera biraz da heyecan arıyorsanız dünyanın en kurak ve sıcak çöllerinden biri olarak anılan Atacama Çölü‘nü görmelisiniz. Ülkenin kuzey bölgesinde yer alan bu devasa çöl yaklaşık 105 bin kilometrelik bir alanı kaplıyor. Aymara, Chinchorro ve Diaguita gibi sayısız kavme ev sahipliği yapan bu çölde bir rasathane de bulunuyor.

5. Museo Nacional de Bellas Artes 

Güney Amerika kıtasının en eski ve kapsamlı müzelerinden biri olan Museo Nacional de Bellas Artes (MNBA Güzel Sanatlar Müzesi), sanat aşığı gezginlerin vazgeçilmez adreslerinden. Başta Şili olmak üzere Güney Amerika’da yaşayan pek çok sanatçıya ait eserlerin sergilendiği bu müzeye giriş ise ücretsiz.

İstanbul üzerinden Bogota, Madrid ya da Miami aktarmalı olarak seyahat edebileceğiniz bu ülke Türk vatandaşlarından 90 güne kadar vize talep etmiyor. Bu nedenle yola çıkmadan önce yapmanız gereken tek şey valizinizi hazırlayıp Şili uçak bileti almak


Harcamalar


Hediyelik Eşya Seçimleri

Lapis Lazuli

Lapis lazuli, yalnızca Afganistan ve Şili’den çıkarılan mavi renkli değerli bir taştır. Antik Mısır Dönemi’nden bu yana mücevherlerde ve süs eşyalarında kullanılan muhteşem taşın sihirli güçler içerdiğine ve uyumaya yardımcı olduğuna inanılmaktadır. Lapis Lazuli ile yapılan her türlü mücevheri, Santiago’daki Bellavista bölgesi de dahil olmak üzere Şili’deki küçük dükkan ve pazarlarda bulmak mümkündür.

Indio Pícaro

Indio pícaro, kocaman bir gülümsemeye ve erotik detaylara sahip bir Kızılderili heykelciğidir. Ahşaptan yapılan oldukça eğlenceli bu heykelcik genellikle şaka amacıyla alınarak hediye edilmektedir. Şili el sanatlarının satıldığı tezgahlara sahip Craft Fair Saint Lucia, Indio pícaro almak için en popüler mekandır. 

Pisco

Pisco, Quebranta, Moscatel ve Torontel gibi belirli üzüm çeşitleri kullanılarak fermente edilmiş bir alkollü bir içecektir. 16. yüzyıldan bu yana Peru ve Şili’de üretilmektedir. Her iki ülke pisconun kökeni üzerinde hak iddia ediyor olsa da iki seçenek de birbirinden güzeldir. Genellikle limon suyu, zencefil suyu ve farklı şurup aromaları ile karıştırılıp kokteyl şeklinde tüketilen pisco, sek olarak da içilebilmektedir. Fakat sek olarak rahat bir şekilde içilebilmesi için pisconun yıllanmış olması gerekmektedir. Meşhur pesco, Şili’de alkol satışı yapan bütün mekanlardan temin edilebilmektedir.

Mapuçe Enstrümanları

Müzik, Şili’de yerli Mapuçe halkının kutlamalarının ve ritüel törenlerinin temel bir bileşenidir. Bu yüzden müziğin ruhunu hissedebilmek adına Şili’ye özgü çeşitli enstrümanların bulunmaktadır. Bu enstrümanların başında trompet ailesinin bir parçası olan nefesli çalgı trutruka gelmektedir. Vurmalı çalgılardan olan cultrun ise Şili’ye özgü bir diğer müzik aletidir. Hediye olarak almak isteyenler için Santiago’da yer alan Guitarras Mesko isimli mağazada her iki ürün de ziyaretçileri karşılamaktadır.

Crin

Boyanmış at kılının dokunması ile yapılan crin, Şili’nin en meşhur el sanatı ürünüdür. Crin yaklaşık olarak 300 yıl önce yerel kadınlar tarafından gizemli bir şekilde ortaya çıkmış ve o zamandan beri ülke ile özdeşleşmiş bir el sanatı olmuştur. Ülke çapında satılan bir hediyelik eşya olmasına rağmen crinlerin neredeyse tamamı Şili’ye bağlı küçük bir kasaba olan Rari’den gelmektedir. Tamamen el yapımı olan crine şekil verilirken tığ, iğne ya da şiş gibi hiçbir yardımcı aksesuar kullanılmamaktadır. Yapım sürecinin sonucunda ise kelebek, çiçek ve kuş gibi doğadan esinlenilerek oluşturulmuş dekoratif parçalar ortaya çıkmaktadır. Bu muhteşem süs eşyalarından satın almak isteyenler, Santiago’daki Patio Bellavista ve Centro Artesanal Santa Lucia isimli alışveriş merkezlerini ziyaret etmektedir.

Carica

Sarı bir palmiye ağacını andıran oldukça büyük bir meyve çeşidi olan Carica, Şili dağ papayası ismiyle de bilinmektedir. Her yıl eylül ile kasım ayları arasında hasat edilen carica; ferahlatıcı, aromatik ve asitli bir tada sahiptir. Çoğu kişi bu eşsiz meyvenin tadını şeftali, mango ve ananasın karışımına benzetmektedir. Lezzet şöleni yaşatan bu meyve kalorisinin düşük olmasının yanı sıra A, B ve C vitaminleri açısından da zengindir. Şili’nin birçok market zincirinde kolaylıkla bulunan bu meyveyi almak isteyen turistler genellikle Santiago’daki Lidder Alameda, Tottur ve aCuenta’yı tercih etmektedir.

Geleneksel Mapuçe Maskeleri

Şili’de yaşayan yerli Kızılderili halkı Mapuçeler, yüzyıllardır kullandıkları farklı materyallerden hazırlanan maskeleri ile özdeşleşmiştir. Mapuçelerin yaşadıkları topraklarda yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda taş maske ortaya çıkarılmıştır. Bu tarihi kalıntıların günümüzde en çok tercih edilen ahşap, deri ve gümüşten yapılan maskelerin öncüleri olduğu kabul edilmektedir. Mapuçeler geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli ritüellerinde bu maskeleri kullanmaktadır. Ayrıca Santiago’daki hediyelik eşyalar satan Central Market ve Flea Market Curico gibi mekanlarda bu ürünün en güzel örnekleri ziyaretçilere sunulmaktadır.

Paskalya Adası Moai Heykelleri

Şili’ye bağlı Paskalya Adası, yerli halk tarafından yüzlerce yıl önce oyulmuş, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Moai isimli ve insan figürlü dev taş heykellere ev sahipliği yapmaktadır. Şili’nin tarihini yansıtan hediyeliklerden almak isteyenler için Moai heykellerinin minyatürleri en ideal seçenek olmaktadır. Lapis lazuli taşı, ahşap ya da bakırdan yapılan minyatürler; birçok evi süslemektedir. Heykellerden satın almak isteyenler için en iyi yer Paskalya Adası’dır. Santiago’da ise bu ürün için 150’den fazla el sanatı dükkanının bulunduğu Centro Artesanal Santa Lucia bölgesi tercih edilmektedir.

Şili Şarapları

Şarap üretimi yapan ülkeler arasında beşinci sırada yer alan Şili, olağanüstü değere sahip şarapları ile ünlü bir ülkedir. Şili şarabının tarihi 16. yüzyılda İspanyolların koloni döneminde buraya üzüm asmalarını getirmesi ile başlamıştır. Kırmızı şarap yapımında Cabernet Sauvignon, Merlot ve Carmenère üzümleri kullanılırken, beyaz şaraplar ise Sauvignon Blanc ve Chardonnay üzüm çeşitleri ile yapılmaktadır. Şili, dünya üzerindeki bütün üzüm çeşitlerinin yetiştirilebildiği nadir bir coğrafi konuma sahiptir. Çoğunlukla Santiago çevresinde ve And Dağları’nın çeşitli nehir vadilerinde birinci sınıf kaliteli üzümleri yetiştiren ve şarap yapan çiftlikler yer almaktadır. Şilinin tüm dünyaya ihracatını yaptığı şarap markaları ise Vina Concha Y Toro, Cono Sur Vineyards & Winery ve Viña Undurraga’dır. Santiago’da alkol satışı yapan Beervana ve La Modelo Distribuidora mağazalarında bütün şarap seçeneklerini bulmak mümkündür.

Mapuçe Dokuma Kumaşları

Şili’de nesilden nesle aktarılan el sanatlarından biri de kumaş dokumacılığıdır. Oldukça zor olan dokuma teknikleri ve yöreye özgü desenler, genellikle aile içerisinde genç nesillere öğretilerek günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Mapuçe kültürünü yansıtan desenlerin ve sembollerin yanı sıra farklı dinlerin kozmolojik figürleri de dokuma kumaşların üzerine işlenmektedir. Dokuma yapmak için alpaka kılı, lama kılı ve koyun yünü kullanılmaktadır. Mapuçe kadınları, panço ve hırka gibi benzersiz giysiler ve battaniye, kilim ve halı gibi ev eşyaları dokumaktadır. Şili’ye gelen turistlerin dokuma kumaşından yapılan ürünleri Santiago’daki Patio Bellavista alışveriş merkezinden ya da Centro Artesanal Los Dominicos mağazasından almaları önerilmektedir.